Podcasts

Leve het Onderwijs! is een beweging van schoolbestuurders die geloven in een nieuwe manier van besturen. Van moeten naar mogen. Van controleren naar vertrouwen. Van ‘wat kan niet’ naar ‘wat kan wel’. Deze bestuurders delen kennis en expertise, doen (wetenschappelijk) onderzoek naar de nieuwe manier van besturen, dragen onze ervaringen uit en laten ons geluid horen bij beleidsmakers. Leve het Onderwijs! is een beweging van verschilmakers in het onderwijs, die samen zorgen dat leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen.

In deze podcast-serie beluisteren we de verhalen van deze bestuurders en onderzoekers. Jan Jaap Hubeek, directeur-bestuurder NIVOZ, & Igor Verettas, zelfstandige bij Onderwijs & Ontwikkeling, interviewen onze gasten!

Je kunt je abonneren op de podcast via onderstaande kanalen:

Luister direct

#18 Merel van der Wal

Merel van der Wal is al sinds jaar en dag als ‘huiswetenschapper’ verbonden aan Leve het Onderwijs! Tijd voor Igor Verettas om deze universitair docent en themaleider Onderwijsonderzoek van het Radboud Teaching and Learning Centre eens te bevragen op haar favoriete onderwerp: systeemdynamica.

“Je kijkt naar een heel systeem en daar onderscheid je verschillende elementen in. De manier waarop deze samenhangen, bepalen waarop het systeem zich als geheel gedraagt. Bijvoorbeeld bij problemen waar niet duidelijk is wat het probleem is, laat staan wat de oplossing zou kunnen zijn, kan dit enorm helpen.”

Deze participatieve wijze van onderzoek kan binnen het onderwijs bijvoorbeeld vraagstukken rondom kwaliteit of inzet van middelen scherper maken. Door anders te kijken, complexiteit te erkennen en goede vragen te stellen, helpen Merel en haar collega’s organisaties verbeteren.

“Zo kun je rondom een kwestie samen een model bouwen. Complexiteit is een vast onderdeel hierin. En de samenhang tussen allerlei relaties. We delen verdiepende kennis over wat een antwoord wel en niet zegt en het is belangrijk dat iedere participant goed het verschil toepast tussen observeren en interpreteren.”

Ook een antwoord als een toetsuitslag zegt Merel lang niet alles: “Toetsen zijn momentopnames en je ziet hierdoor niet wat er in de tussenliggende tijd gebeurd. Juist als leraar heb je daar samen met de leerling en de ouders iets te doen. Het tussenliggende proces van ontwikkeling in kaart brengen. Hoe doe je dat samen?”

Deze podcast, waarin je bij de tweede en zelfs de derde keer luisteren weer nieuwe dingen ontdekt, wordt je aangeboden door Leve het Onderwijs!.

#17 Marlies Honingh en Sylvia Veltmaat

“Onze democratie is onze gezamenlijke verantwoordelijkheid! Het is niet statisch en het is nooit af. Iedere generatie heeft hierbij nieuwe vraagstukken aan te gaan, dus dialoog is noodzakelijk. Je rol als bestuurder is om te gaan staan, verantwoordelijkheid nemen, je omgeving te bevragen en dan te handelen. Dat kan alleen als je voelt dat je onderdeel bent van iets groters.”

Maries Honingh is o.a. hoogleraar Maatschappelijke bestuurskunde, en richt zich in het bijzonder op Maatschappelijke democratie. Igor Verettas gaat samen met Sylvia Veltmaat, bestuurder van Flores Onderwijs, met Marlies in gesprek over hoe je als bestuurder zo goed mogelijk je plek kunt innemen binnen het speelveld.

Sylvia onderstreept het belang van gespreksvoering binnen de verschillende contexten: “We hebben de randen van de huidige wetgeving altijd op te zoeken. Het vak van onderwijsprofessionals hebben we samen uitgehold. Als leraren denken dat goed onderwijs een methode volgen is, zijn we een slechts een uitvoeringsorganisatie geworden. Hoe krijgt iedereen het vak weer terug, met puzzel- en nadenk tijd? Dat faciliteren is belangrijk vanuit mijn rol als bestuurder.”

“Ook als onderwijsbestuurder heb je vaak te maken met niet-eenduidige maatschappelijke vraagstukken. De neiging om strakker te sturen is aanwezig, maar het ongemak op willen zoeken is cruciaal.”, meent Marlies. “Durf je het te hebben over concrete vraagstukken die kinderen mee naar school nemen of probeer je te voldoen aan de druk op resultaten die wordt opgelegd? Vindplaats van ontwikkeling van onze democratie is per definitie ‘de praktijk’. Bestuurders hebben verbinding te leggen tussen het werkveld en beleidsmakers, en hoe doe je dat? Vragen als deze markeren de betekenis die het onderwijs heeft in de vorming en socialisatie van leerlingen om te leren handelen in onze democratische rechtsstaat.”.

Een boeiend gesprek, dat na iedere keer luisteren weer andere inzichten geeft!

#16 Martijn van Tilburg

In deze aflevering reisde Igor Verettas naar het bestuursKANtoor van SAAM* Scholen in Oss. Hier ontmoette hij de plaatselijke ‘collega van bestuur’ Martijn van Tilburg.

25 Jaar geleden begon Martijn als leerkracht en hij is nu twee jaar bestuurder. In dit gesprek reflecteert hij op de complexiteit en ook het comfort die deze positie met zich meebrengt. Wanneer ben je zichtbaar en beschikbaar genoeg en hoe behoud je balans tussen het geven van ruimte en duiden van richting?

Als nieuwe ‘Chef gedachtengoed’ moest Martijn wennen dat er in deze verantwoordelijke ‘podiumfunctie’ altijd naar je gekeken wordt. Je spreekt namens jezelf en ook namens je organisatie. Binnen de gemeenschap van SAAM* is ‘Zijn wat je zegt’ belangrijk. Hoe ga je daar als bestuurder mee om en wat voor effect kan dit hebben op je uitspraken en acties?

Er wordt nogal wat gevonden van bestuurders. Martijn heeft daar best moeite mee en benadrukt dat het daarom bijvoorbeeld belangrijk is om zeer transparant te zijn over wat je doet. Als kerngroeplid van Leve het Onderwijs! zet hij zich daarom bijvoorbeeld in voor de Bestuurlijke portretten.

Genoeg redenen om deze boeiende aflevering te beluisteren, waarin Martijn van Tilburg de manifest items van Leve het Onderwijs! aan de waarden van SAAM* rijgt, genuanceerde uitspraken doet over de beoordelingssystematiek van de onderwijsinspectie en ons leert dat juiste woordkeuze erg belangrijk is bij SAAM*.

Dossier Doorstroomtoets 6: Het kamerlid

In deze serie podcasts onderzoekt Igor Verettas langs verschillende perspectieven de spraakmakende situatie rondom de doorstroomtoets in het voorjaar van 2025. In deze aflevering gaan we in gesprek met Ilana Rooderkerk, Kamerlid voor D66 met de portefeuille Onderwijs. We onderzoeken hoe zij aankeek tegen de situatie dit voorjaar, haar contact met betrokkenen en de maatregelen die genomen zijn. Ook horen we hoe ze vooruitkijkt naar het debat in het najaar en de afname van de toets in 2026.

In het voorjaar van 2025 gaven 4 scholen vanuit twee schoolbesturen in Alkmaar/Bergen en Haarlem de vrije keuze aan ouders om de toets af te laten nemen bij hun kinderen. Een groot aantal ouders kozen ervoor om de toets niet te laten afnemen. Uiteindelijk hebben het Ministerie en de inspectie van onderwijs ingegrepen en gezorgd dat de toetsen toch afgenomen werden. We onderzoeken in deze serie wat de bestuurders en schooldirecteuren heeft bewogen, we beluisteren het perspectief van de leerlingen, leerkrachten en ouders en vragen naar de ervaringen vanuit de politiek.

Dossier Doorstroomtoets 5: De bestuurders

Langs deze serie podcasts onderzoekt Igor Verettas vanuit verschillende perspectieven de spraakmakende situatie rondom de doorstroomtoets in het voorjaar van 2025. In deze aflevering gaat hij in gesprek met Anne Bruggeman en Marten Elkerbout, twee bestuurders van de scholen die betrokken waren. We onderzoeken hoe ze besloten dat hun scholen keuze hadden in het laten afnemen van de doorstroomtoets, hoe zij terugkijken op het onderzoek door de inspectie en wat voor ideeën zij hebben over alternatieven.

Begin 2025 gaven 4 scholen vanuit twee schoolbesturen uit Haarlem en Alkmaar/Bergen de keuze aan ouders om de toets af te laten nemen bij hun kinderen. Door deze keuzevrijheid besloten diverse ouders met hun kinderen om deze toets niet af te laten nemen. Uiteindelijk heeft het Ministerie ingegrepen en gezorgd dat de toetsen toch afgenomen werden. We onderzoeken in deze serie wat alle betrokkenen heeft bewogen en vragen naar ieders ervaringen.

Dossier Doorstroomtoets 4: De directeuren

Langs deze serie podcasts onderzoekt Igor Verettas vanuit verschillende perspectieven de spraakmakende situatie rondom de doorstroomtoets in het voorjaar van 2025.

In deze aflevering gaan we in gesprek met Peggy Kraagman en Marlies Pepping, twee directeuren van de scholen die betrokken waren. We onderzoeken hoe ze besloten dat hun leerlingen keuze hadden in het maken van de doorstroomtoets, hoe zij terugkijken op het onderzoek door de inspectie en wat voor ideeën zij hebben over alternatieven.

Dossier Doorstroomtoets 3: De ouders

Langs deze serie podcasts onderzoekt Igor Verettas langs verschillende perspectieven de spraakmakende situatie rondom de doorstroomtoets in het voorjaar van 2025. In deze aflevering gaan we in gesprek met Mirjam en Sanne, twee ouders van kinderen uit groep 8. We onderzoeken waarom ze kozen dat hun kinderen geen doorstroomtoets hoefde te maken en hoe zij kijken naar hoe de scholen de ontwikkeling van hun kinderen in het oog houden.

Dossier Doorstroomtoets 2: De leraren

Middels deze serie podcasts onderzoekt Igor Verettas langs verschillende perspectieven de spraakmakende situatie rondom de doorstroomtoets in het voorjaar van 2025. In deze aflevering gaan we in gesprek met Ellen en David, twee leraren uit groep 8. We onderzoeken waarom ze er achter stonden dat ouders van leerlingen uit hun groepen de keuze kregen om de doorstroomtoets af te laten nemen en hoe zij anders kijken naar het monitoren van ontwikkeling van hun leerlingen.

Dossier Doorstroomtoets 1: De leerlingen

Middels deze serie podcasts onderzoekt Igor Verettas langs verschillende perspectieven de spraakmakende situatie rondom de doorstroomtoets in het voorjaar van 2025. In deze aflevering gaan we in gesprek met Leah en Puk, twee leerlingen uit groep 8. We onderzoeken waarom ze blij waren dat ze geen toets hoefden te maken en hoe zij nu terugblikken op deze periode.

#15 Nil Horoz & Marieke Buil

Nil Horoz promoveerde eind 2024 met haar proefschrift: Towards a more holistic understanding of inequalities in childhood: A multi-context approach to parental education and child development. Zij onderzocht de ontwikkelingsverschillen tussen kinderen die opgroeien in gezinnen en scholen met een hogere en lagere Sociaal Economische Status (SES).

“Het proefschrift laat zien dat we ver verwijderd zijn van een wereld waarin alle kinderen toegang hebben tot gelijke kansen om hun volledig potentieel te ontwikkelen”, concludeert Horoz.

Deze promotie deed stof opwaaien. Een bekende krant interpreteerde het onderzoek als volgt: Onderzoek VU: kwetsbare kinderen de dupe van focus op taal en rekenen in basisonderwijs. Copromotor Marieke Buil nuanceert deze krantenkop en licht toe wat wel geconcludeerd mag worden.

Namens Leve het Onderwijs! bevraagt Igor Verettas beide onderzoekers over blijvende verschillen in sociaal en emotioneel welbevinden en achterblijvende schoolprestaties door een beperkt aanbod aan sociaal emotioneel leren. Daarnaast komen adviezen voor scholen aan de orde en een wens voor vervolgonderzoek.

#14 Freek ten Klooster

In deze aflevering is Igor Verettas in gesprek met de ‘meest gevisiteerde bestuurder’ van Nederland: Freek ten Klooster! Freek is voorzitter college van bestuur van stichting VCO Harderwijk-Hierden. De afgelopen jaren is zijn bestuur vijf keer vanuit allerlei perspectieven grondig onderzocht en bevraagd. En hij stelt na al dat visiteren de vraag: “Voor wie zijn we dit eigenlijk allemaal aan het doen?”.

Het manifest van Leve het Onderwijs! gaat onder andere over vertrouwen, dialoog, transparantie. Hoe leeft Freek deze waarden voor en hoe komen ze tot uiting bij de visitaties? En wat merken medewerkers en uiteindelijk de kinderen hiervan?

Een boeiend gesprek, waarin een bevlogen bestuurder vertelt over zijn lessen van de afgelopen jaren en daarbij behaalde accreditaties afzet tegen buikgevoel en levenservaring. En ons uitdaagt om rigoureus te durven vertrouwen.

#13 Sharon Stellaard & Jeroen Spanbroek

In deze aflevering nemen Sharon Stellaard en Jeroen Spanbroek plaats aan tafel bij Igor Verettas. Sharon Stellaard schreef het proefschrift ‘Boemerangbeleid; over aanhoudende tragiek in passend onderwijs en jeugdzorgbeleid’. Jeroen Spanbroek is bestuurder van Stichting Openbaar Basisonderwijs Westelijke Tuinsteden (STWT) in Amsterdam.

Sharon pleit voor meer aandacht voor toetsing van aannames in beleidsvorming, zodat beleidskeuzes beter onderbouwd zijn en voldoen aan de eisen van een rechtvaardig en effectief bestuur: “Kunnen we het over onvoldoende opbrengsten en basisvaardigheden van overheid en bestuurders hebben?”. Ze gaat in op de bevindingen uit haar onderzoek en de reacties die zij tegenkomt tijdens het delen van de resultaten.

Jeroen heeft als bestuurder dagelijks te maken met de (ongewenste) effecten van gestapeld onderwijs- en jeugdzorgbeleid en kent de verhalen vanuit de scholen. Tijdens het gesprek legt Sharon de volgende ‘meerkeuzevraag’ aan Jeroen voor: ”Ben je bestuurder of automatische piloot?”. Nieuwsgierig naar het antwoord?

#12 Yvonne de Haas

In deze aflevering is Igor Verettas in gesprek met Yvonne de Haas. Yvonne is bestuurder van Zinder, een schoolbestuur van 18 primair onderwijsscholen. Ook maakt Yvonne deel uit van de kerngroep van Leve het Onderwijs; de spil van deze beweging.

Yvonne kan niet anders dan in haar sturingsfilosofie uitgaan van vertrouwen, verbinding, en horizontale verantwoording. Hoe werkt dat dan in de praktijk? Wat maakt het minder makkelijk in de verantwoording? Zomer 2024 heeft de Inspectie van het onderwijs geverifieerd of sturing door het bestuur op de kwaliteit van het onderwijs op de scholen op orde is. Dit onderzoek is afgerond met een ‘voldoende’.

Yvonne vertelt in deze podcast over het onderzoek, wat hier spannend aan was en wat dat met haar deed. En ook over hoe je bij deze wijze van besturen weet ‘of het goed zit’. Het werd een openhartig gesprek.

#11 Marten Elkerbout

In dit gesprek gaan Igor Verettas en Jan Jaap Hubeek namens ‘ Leve het onderwijs’ op bezoek bij Marten Elkerbout.

Marten is onderwijsbestuur bij Stichting Spaarnesant in de regio Haarlem.

Marten heeft een brede ervaring in én een sterke visie over ons onderwijs. Zo heeft Marten een duidelijke visie op betekenisvol toetsen waarbij hij een alternatief biedt om leerlingen (te) vroeg te selecteren. Ook heeft Marten een slimme onderwijskundige oplossing voor kansengelijkheid binnen het huidige stelsel. Marten stelt voor om elk bestuur verantwoordelijk te maken voor de volle breedte van ons stelsel, zodat je geen samenwerkingsverbanden meer nodig hebt, maar met elkaar (binnen een stichting) verantwoordelijk bent voor alle leerlingen binnen je stichting.

Marten gaat de complexiteit en starheid van ons onderwijs te lijf vanuit het manifest van de beweging Leve het Onderwijs!. Laat je meenemen door deze bevlogen bestuurder!

#10 Hans Fuchs

In deze aflevering is Hans Fuchs te gast. Hans Fuchs is Directeur-bestuurder bij Openbare basisscholen Helmond (OBSH) en vanaf het begin nauw betrokken bij de beweging Leve het Onderwijs. Hans heeft een brede en culturele blik op ons onderwijs. Beluister zijn perspectief over de beweging ‘van controle naar vertrouwen’.

#9 Frédérique Six

In deze aflevering is Frédérique Six te gast. Frédérique is universitair hoofddocent bij de afdeling Bestuurswetenschap en Politicologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, afdeling Bestuurswetenschap en Politicologie. Als vertrouwensexpert weet Frederique de vertaling van theorie naar praktijk te maken.

Frédérique onderzoekt publieke governance vraagstukken met speciale aandacht voor governance die vertrouwen bouwt (de relatie tussen vertrouwen en beheersing). Naast wetenschappelijk onderzoek verzorgt Frédérique onderwijs over deze thema’s. Zie met name de opleiding voor professionals “Sturen en leidinggeven vanuit vertrouwen” van de VU School of Governance. Vanuit haar eigen onderneming geeft Frédérique workshops, lezingen en masterclasses voor de praktijk en is zij beschikbaar voor adviesopdrachten.

#8 sytske feenstra

In deze aflevering spreekt Jan Jaap Hubeek met Sytske Feenstra. Sytske is medebestuurder van 25 basisscholen in de regio Kennemerland, Haarlemmermeer en Aalsmeer.

Vanuit een achtergrond als pedagoog heeft Sytske Feenstra een aantal jaren gewerkt als onderwijsadviseur bij het Centrum voor Educatieve Dienstverlening in Rotterdam. Daarna heeft zij gewerkt als directielid van een aantal onderwijsbegeleidingsdiensten en in de jeugd-GGZ. Sinds 2010 werkt Sytske als bestuurder in het primair onderwijs. Kernwaarden hierbij zijn: leren en ontwikkelen. Het leren van kinderen, maar ook van onszelf als onderwijsprofessionals die werken voor en met kinderen.

Sytske is vanaf het begin betrokken bij de beweging Leve het Onderwijs!

#7 rob martens

In gesprek met Rob Martens over de beweging “Leve het onderwijs’.

“Leren heeft ruimte nodig, een innerlijke gedrevenheid,” zegt Rob in dit gesprek. Als evolutiepsycholoog heeft hij de diepste overtuiging dat kinderen willen leren.

Prof. dr. Rob Martens is wetenschappelijk directeur van stichting NIVOZ en tevens hoogleraar bij het Welten-instituut van de Open Universiteit.

#6 hartger wassink

Hartger Wassink is zelfstandig onderwijsadviseur en -begeleider, met name op gebied van leiderschap, bestuur en toezicht én betrokken bij de beweging Leve het Onderwijs.

Het bureau van Hartger heet ‘De Professionele Dialoog’. Hartger richt zich op het mogelijk maken van die dialoog in alle kringen van de organisatie.
De dialoog is meer dan een ‘fijn gesprek’—sterker, stelt Hartger, het hoeft niet altijd een fijn gesprek te zijn. De dialoog draait erom, telkens opnieuw ruimte te maken voor (nieuwe) inzichten die ontstaan in uitwisseling tussen mensen.

#5 helma van der hoorn

In deze aflevering spreekt Helma van der Hoorn over haar pedagogische opdracht, haar visie en leiderschap en over de grote transitie waarin het onderwijs momenteel zit. Het huidige onderwijssysteem werkt eigenlijk niet meer constateerde Helma voordat ze in 2012 als bestuursvoorzitter bij SaKS aan de slag ging. Helma nam het initiatief tot Leve het onderwijs, een collectief van bestuurders en schoolleiders dat zich als ‘verschilmakers’ inspireert en ondersteunt.

#4 edith van montfort

Edith van Montfort is Collega van Bestuur bij SAAMscholen. Edith zit vol vrolijkheid en daadkracht. Zij wil ik vanuit diverse perspectieven staan voor mooi onderwijs! Edith wil professionals in het primaire proces inspireren en bovenal bevoorwaarden het beste in zichzelf waar te maken; opdat zij ertoe doen in het leren en leven van de lerenden! Edith is nauw betrokken bij de ontwikkeling van het manifest Leve het Onderwijs en spreekt hier bevlogen over.

#3 robert viëtor

Robert Viëtor is directeur van de Iona stichting.

“Het belangrijke pedagogische werk gaat niet over meten of controleren, het gaat om kinderen uitnodigen tot volwassenheid”, stelt Robert Viëtor. Als lerarenopleider wil hij graag het manifest van Leve het Onderwijs versterken, om toekomstbestendige leerkrachten op te leiden voor het betekenisvolle werk in het onderwijs.

#2 maarten stuifbergen

“Oog hebben voor de leer- en ontwikkelbehoeften van degene met wie je in gesprek bent, dat is de kerntaak van ons in het onderwijs”, zegt Directeur-bestuurder Maarten Stuifbergen. We spreken over de huidige ontwikkelingen binnen het onderwijs, de waarde van het Manifest ‘Leve het Onderwijs’ en hoe dit netwerk elkaar versterkt.

#1 jan bransen

Jan Bransen, hoogleraar Filosofie van de gedragswetenschappen aan de Radboud Universiteit Nijmegen én sinds 1 januari 2020 Academisch leider van het Radboud Teaching and Learning Centre.

In deze podcast heeft Jan-Jaap Hubeek een gesprek met hoogleraar Jan Bransen over het belang van het manifest van de beweging Leve het Onderwijs! Jan zet uiteen waarom het onderdeel ‘vertrouwen’ zo belangrijk is en waarom onze mentaliteit moet veranderen. Vertrouwen moet een basishouding worden.