‘Stop nu het verplichten van de eindtoets / doorstroomtoets’
23 februari 2023
Categorie: Toetsen
Vrijdag 27 januari jl. kwamen ruim 70 collega’s vanuit twaalf schoolbesturen bijeen om vanuit ieders expertise een bijdrage te leveren aan de bijeenkomst van Leve het Onderwijs! ‘Stop nu het verplichten van toetsen (waaronder óók de eindtoets)’.
De oproep van Leve het Onderwijs!
Leve het Onderwijs! gaat er vanuit dat de professionals, die dagelijks bezig zijn met leerlingen, vanuit hun vakmanschap het beste weten hoe zij de beste kwaliteit kunnen realiseren. Iedere school neemt vervolgens zelf de verantwoordelijkheid voor de onderwijskwaliteit en het zicht op de ontwikkeling van hun leerlingen. Een instrument als de eindtoets / doorstroomtoets werkt dan belemmerend. De oproep vanuit de schoolbesturen van Leve het Onderwijs! is dan ook: ‘Leraren bepalen of, wat en wanneer ze toetsen’. Naast het zichtbaar maken van het huidige probleem van de eindtoets / doorstroomtoets, ligt er ook een opdracht voor de besturen zelf: wat hebben wij te doen om deze toets overbodig te maken en wat hebben wij dan te ontwikkelen?
Om vanuit deze visie te bekijken met welke dimensies we te maken krijgen als we de eindtoets niet langer willen afnemen en met goede alternatieven willen komen, nodigde Leve het Onderwijs! bestuurders mét directeuren, leerkrachten en andere betrokkenen uit. Ondersteund door experts Frédérique Six, Merel van der Wal, Nicole Hanegraaf, Claire Boonstra en Karen Heij werd er kennis gedeeld rondom alternatieven, context en communicatie.
Het huidige probleem van de eindtoets
Inleidend gaven bestuurder Marten Elkerbout (Stichting Spaarnesant) en toetsexpert Karen Hey, die in 2021 op het onderwerp ‘de eindtoets in het basisonderwijs’ promoveerde, met hun inspirerende verhaal richting aan de wens van Leve het Onderwijs!, namelijk een breed beeld geven over de ontwikkeling van het kind en geen smalle eindtoets / doorstroomtoets meer.
Er werd nog maar eens extra pijnlijk duidelijk wat het basisprobleem is van het toetsen en adviseren: De eindtoets / doorstroomtoets – bij de meesten bekend als de Cito – meet maar een heel klein deel van de vaardigheden van leerlingen én werkt kansenongelijkheid in de hand. Kinderen worden op school niet alleen op een beperkt deel van hun talenten beoordeeld, maar ook nog eens in constante vergelijking met elkaar.
De huidige manier van toetsen en adviseren stimuleert kinderen niet in hun ontwikkeling, maar remt juist af – wat ook een negatieve invloed heeft op het zelfbeeld van het kind.
Daaruitvolgend rijzen er volgens Karen twee vragen:
- Vanuit pedagogisch perspectief moeten we ons afvragen of we onze kinderen willen laten meedoen in deze ratrace van constante vergelijking?
- Is het legitiem om op basis van het meten van zo’n beperkt stukje van de leerdoelen, zo’n zwaarwegend oordeel te vellen over de (toekomst van de) leerlingen en de scholen?
Karen gaf de boodschap mee om kinderen zo lang mogelijk de tijd te bieden om zich te ontwikkelen en waardevoller te gaan toetsen en adviseren. Waardevoller toetsen kenmerkt zich o.a. door formatief handelen, observeren en gesprekken voeren ter bevordering van de eigen ontwikkeling van het kind en niet ter vergelijking van elkaar, van een gemiddelde of voor de inspectie.
Gezamenlijke dialoog
Het doel van deze vertrekbijeenkomst was om zoveel mogelijk beschikbare kennis te verzamelen rondom de missie, door een levendige, gezamenlijke dialoog op te zetten rondom de vragen die er nu toe doen.
Aan acht tafels met hosts kwamen de volgende vier dimensies aan bod waar we mee te maken krijgen als we de eindtoets niet langer zullen afnemen:
- Kunnen we nu als scholen aantonen dat kinderen bereiken wat ze moeten bereiken?
- Samenspel met ouders.
- Samenspel met voortgezet onderwijs.
- Wat is de context waar we dit in doen en waar we allemaal mee te maken krijgen?
Denk aan inspectie, ministerie, communicatie, wettelijke verplichtingen – en hoe dit wetenschappelijk te onderbouwen.
Ideeën, kennis en inzichten werden door de deelnemers gedurende het gehele proces op posters vastgelegd. Er werd gekeken naar wat we al in huis hebben en wat er nog nodig is. In diverse rondes ontstond zo een collectief gemaakte verzameling van kennis.
In de plenaire terugkoppeling werden al een aantal belangrijke inzichten gedeeld. Enkele voorbeelden:
- Het heeft weinig zin om met slechts een instrument te komen, maar wel om een professionaliseringsslag te maken van summatief toetsen, naar formatief handelen.
- Vertrouwen in professionals is de kern van het onderwijs.
- Ouders zijn een hele belangrijke partij; niet alleen om aan uit te leggen, maar ook om aan te vragen wat zij belangrijk vinden voor hun kind.
- Verbreed Leve het Onderwijs! met VO besturen om elkaar te horen en samen te werken.
- Laten we meer ‘tetteren en lawaai maken’ over hoe gek die eindtoets is en komen met goede alternatieven.
- Ga nog meer in gesprek met stakeholders, inspectie, ministerie.
We kunnen concluderen dat er een vliegende start is gemaakt, waarbij het duidelijk werd dat er ook een opdracht is aan onszelf (hoe maken we toetsgebruik overbodig?) én dat het duidelijk werd dat de betrokken deze uitdaging graag aangaan. Het was een bruisende bijeenkomst, met veel inzet en betrokkenheid. Er werden meteen netwerkgroepen gecreëerd en er is veel informatie gedeeld en opgehaald. Laat deze dag de aftrap zijn van een proces dat uiteindelijk zal leiden tot afschaffing van het huidige toetsgebruik inclusief de eindtoets / doorstroomtoets en dat zal leiden tot goede alternatieven en een drempelloze ontwikkeling van kinderen!
Het deel van de kerngroep van Leve het Onderwijs dat zich bezighoudt met stoppen met toetsen, stoppen met de eindtoets en dus beter gaan adviseren. Bestaat uit: Anne Bruggeman, Remco Prast, Marten Elkerbout en Igor Verettas
Verslaglegging – Daniëlle Kuip
